ADNAN ZENCİR

Başkırt Türkolog Zeki V. Togan İran’daki Meşved Kütüphanesi’nde bir dergi arasında rastgele bulur  İbn Fadlan’ın Geziyazısı’nı 1923’te…             M.S. 900’lerin ilk yarısında Bulgar İlteber ( han ) Almış, Abbasi Halifesi Muktedir Billah’a İslam dinine geçmek isteğini bildirir, bunun karşılığında halifeden halka İslam dini eğitimi verebileceği din adamı; medrese yapımı, ülkesini Musevi Türklerden oluşan Hazar Hanlığına karşı koruyabileceği kale yapımı işleri için 4000 altın ister… Halife Muktedir isteği olumlu görerek Sevsen er-Ressi başkanlığında bir heyet oluşturur, heyete bilgin olarak da Mısır’ı Tolunoğullarından alan komutan Muhammet b. Süleyman’ın mevlası Ahmet b. Fadlan’ı seçer ( “Mevla” Arap olmayan Müslüman, azat edilmiş köle anlamına gelmektedir. ). İbn Fadlan, büyük bir bilgin, inançlı bir Müslüman olarak 900’lerin ilk yarında Bağdat’tan başlayarak Bulgar Hanı Almış’ın otağına dek Rey’e, Nişabur’a, Merv’e, Buhara’ya, Harezm’e, Oğuzlara, Başkırtlara, Peçeneklere, Ruslara

Dede Korkut’tan, Türk edebiyat tarihinin kurucu kuramcısı Ordinaryüs Prof. Köprülü’nün dediği gibi tüm Türk yazınını bir yana; Dede Korkut’u bir yana koysanız Dede Korkut daha ağır basar. Üzerine söz, söylenemeyecek bir söz… Salkım salkım tan yelleri estiğinde, Sakallı boz turgay kuşu öttüğünde, Bedevi atlar sahibini görüp kişnediğinde, Sakallı uzun yâd kişi bağırdığında, Ak karalı seçildiğinde, Kalabalık Oğuz’un kızı, gelini süslendiğinde, Göğsü güzel ulu dağlara gün değdiğinde, Bey yiğitler, kahramanlar birbirine karıştığında, … ( Özden, günümüz Türkçesine çeviridir, çeviriyazı [ transkiripsiyon ] değildir. ) Dede Korkut adı tarih serüveninde; 13. yy. Moğol tarihçi Reşidüd-din’in “ Camiü’t Tevarih”inde “ Korkut”,  15. yy. Çağatay Türkçesi dilbilimcisi A. Şir Nevai’nin “ Nesaimü’l Muhabbe”inde “ Korkut Ata”, 17. yy. Hive Hanı, tarihçi Bahadır Han’ın “Şecere-i Terakime”sinde ( Terekeme-Türkmen ) “Korkut, Korkut Ata”, 15. yy. Osmanlı tarihçisi Hasan El Bayati’nin