ADNAN ZENCİR

          I. Göktürk devletinin ( M. S. 552-588 ) yıkılışından sonra kimi Göktürk toplulukları 50 yıl Çin egemenliğine girer, bu sürenin acılı geçtiği Orhun Yazıtları'na da yansır... Güç tutsak yaşam, birçok başkaldırı, ekin ( kültür) yozlaşması... Yine ilgili yüzyılların birçok Çin kaynağında günümüzde Kür Şad adlı olup Çin sarayını basma olayının özgün durumu, ilgili adlar birbirine benzer bir biçimde anlatılır.      Kağan seçilmesi uygun görülmemesi üzerine Çin' in Tang Hanedanlığı'na sığınan Tu'li Tigin ( Tölis?) ile kardeşi Chieh Sheh Şhuai= Cie Şı Şuay ( Kür Şad? ), ( Bu dönemdeki değişim, yozlaşma kişi adlarının Çinceye dönüşümünden de görülmektedir.) aralarında çekememezlik söz konusu olur, her ikisi de Aşina'dan, hanedandan, yani soylu olduklarından Çin'de general unvanlıdırlar. Ağabey Tu'li, kardeşinin genel durumundan, çapkınlığından yakınır ( Baba Kağan Shih-Pi K'o Han= Çulluk Kağan Çinli eşin agulaması üzerine ölür, kağan, amca...

  İSKİTLER İskitlerin ilk yurtlarının Tanrı Dağları,Kaşgar bölgesi olduğu düşünülür. İ.Ö. 7. yüzyılda batıya göç ederler, soyları günümüze değin tartışılmıştır, İran halkı olduğu kanısı daha etkindir. Dillerine gelince Hint-Avrupa grubundan Hint-İran grubuna giren Sakcadır. Kazakistan Alma Ata yakınlarında bir kazı sonucu elde edilen bir kap üzerinde Orhun-Yenisey yazı tarzı görülmüştür, bu unsurların İskitlere özgü olduğu kanıtlanmıştır. İskitlerin genel yaşam biçimine bakılınca ortak bozkır yaşam biçimi gözlemlenmektedir, aynı ögeler diğer Türk boylarında da Moğollarda da görülmektedir. Zeki Velidi Togan’ın düşüncesine göre İskitler eski Şu Türklerine dayanırlar, birçok Avrupalı Türklük bilimciye göre de İskitler birden çok kavimin birleşiminden oluşmaktadır. Sus yöresinde İskitlerden kalma çivi yazısı ile yazılmış birçok buluntu elde edilmiştir, bunları Türkçe ile karşılaştıralım: anira-onamak ata-ata dalva-dolu tan-tanrı karata-kart val-yol vit-gitmek HUNLAR...